ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಇಂಡಿಯಾ ವಾಹಿನಿ ‘ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ’ಯನ್ನು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡುವ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ದಿನ ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬೇಕಾದ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಅಂತರ ಸಚಿವಾಲಯ ಸಮಿತಿಯ ಈ ಆದೇಶ ಹೊರ ಬೀಳುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಹಿಂದಷ್ಟೇ ಅಮೆರಿಕದ ಬ್ರೂಕಿಂಗ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಒಂದು ವರದಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. ‘ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ’ ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತದಷ್ಟು ಸುದ್ದಿಯಾಗದ ಮತ್ತೊಂದು ವಿಚಾರವನ್ನು ಈ ವರದಿ ಬಯಲಿಗೆ ತಂದಿತ್ತು. ಅದರ ಪ್ರಕಾರ ‘ಕಾನೂನು–ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ’ಯ ಕಾರಣವನ್ನು ಮುಂದೊಡ್ಡಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನ.
ಈ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ 2015ರ ಜುಲೈ 1ರಿಂದ 2016ರ ಜೂನ್ 30ರ ತನಕದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 22 ಬಾರಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತೊಂದು ಸರ್ಕಾರವೆಂದರೆ ಯುದ್ಧಪೀಡಿತ ಇರಾಕ್! ಈ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಷ್ಟವಾದ ಮೊತ್ತ 6,485 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳು.
ಬ್ರೂಕಿಂಗ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನ ಆಡಳಿತ ಅಧ್ಯಯನ ವಿಭಾಗ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಈ ವರದಿ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ವರದಿಯಾಗಿಯಷ್ಟೇ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಅಂದಾಜುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವರದಿ ಹೇಳಿತ್ತು. ಅದರ ಪ್ರಕಾರ 2015ರಿಂದ ಈಚೆಗೆ 11 ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು 37 ಬಾರಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 22 ಪ್ರಕರಣಗಳು 2016ರ ಒಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಿವೆ.
ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ ಸಹಾಯಕರ ನೇಮಕಾತಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇನ್ನು ಪಾಟಿದಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಆಮೇಲೆ ದಲಿತರ ರ್‍ಯಾಲಿಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇದು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಇದು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ರಾಜಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಕೆಲವೇ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆ ನಡೆದಿದೆ.
ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರಗಳು ನೀಡಿದ ಕಾರಣ ಒಂದೇ ‘ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ’. ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಇಂಡಿಯಾಕ್ಕೆ ನೀಡಿರುವ ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತದ ಶಿಕ್ಷೆಗೂ ನೀಡಿರುವ ಕಾರಣ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಇದೇ ಬಗೆಯದ್ದು ‘ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಗೆ ಕುತ್ತು’.
ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ನೀಡಿದ ಕಾರಣ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಬೇಕೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬರಲು ತಥಾಕಥಿತ ಅಂತರ್ ಸಚಿವಾಲಯ ಸಮಿತಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾರಣಗಳೆರಡನ್ನೂ ಮಾಧ್ಯಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯೆಂಬುದು ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಅಥವಾ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಸೇವೆಯಲ್ಲ. ವರ್ತಮಾನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ಮಾಧ್ಯಮ ಮೂಲ ಸೌಕರ್ಯ. ಕಾನೂನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ತಡೆಯುವುದು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಿದೆ ಎಂದಾದರೆ ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಯೂ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೆನ್ಸಾರ್ ಮಂಡಳಿಯಾಗಿಬಿಡುವ ಅಪಾಯವಿದೆ.
ಇನ್ನು ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಇಂಡಿಯಾ ವಾಹಿನಿಗೆ ನೀಡಿರುವ ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನೂ ಇದೇ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತಾರ ಸ್ಥಗಿತದ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಜನವರಿ ‘ನೇರ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಸಮೀಪವೆನಿಸುವ ವರದಿಗಾರಿಕೆ’ಯಲ್ಲಿ ‘ಪಠಾಣ್‌ಕೋಟ್ ವಾಯುನೆಲೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ’. ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿರುವ ಎಲ್ಲವೂ ಅಂತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸೇನೆಯ ವಕ್ತಾರರು ಹೇಳಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಷ್ಟೇ. ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ದೃಶ್ಯಗಳೇನೂ ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಕೇಬಲ್ ಟಿ.ವಿ. ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿರುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸಂಹಿತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಎಂದು ಅಂತರ ಸಚಿವಾಲಯ ಸಮಿತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದೆ. ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಮಿತಿಯೊಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರವೀಂದ್ರನ್ ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿರುವ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಅತಾರಿಟಿಗೆ (ಎನ್‌ಬಿಎಸ್ಎ) ಸರ್ಕಾರ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದಿತ್ತು. ಈ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿ ಸರ್ಕಾರದ ಆರೋಪ ನಿಜವೆಂದು ಈ ಸಂಸ್ಥೆ ಹೇಳಿದ್ದರೆ ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅನು-ಭವಿಸಲೇಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಸುದ್ದಿ ಪ್ರಸಾರಕರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇಂಥದ್ದೊಂದು ತೋರಿಕೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾದರೂ ಇದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇಂಥ ಯಾವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಕಾನೂನು–ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸರ್ಕಾರ ಬೇಕಾದರೂ ಈ ಬಗೆಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಸ್ಥಿತಿ ಇದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ಹಿಂದೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ವೇಗಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳದ ನೀತಿ ನಿರೂಪಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕಳೆದ ಒಂದು ದಶಕದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಒದಗಿಸಿಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಭುತ್ವ ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.
ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕಾಯ್ದೆಯೊಳಕ್ಕೆ ‘66ಎ’ಯಂಥ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವಿರುವ ನಿಯಮವೊಂದನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದುದನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರೂ ಬಂಧಿಸಬಹುದಾದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಂದಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಕೇಬಲ್ ಟಿ.ವಿ. ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯ್ದೆಯೊಳಕ್ಕೆ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ನಿಗ್ರಹ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಸುದ್ದಿ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿಯಮವೊಂದನ್ನು 2015ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಡಿಎ ತೂರಿಸಿದೆ. ಇದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಯಾವುದೇ ವಾಹಿನಿಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅವಧಿಗೆ ತಡೆಯಬಹುದಾದ ಸಾಧ್ಯತೆಯೊಂದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಹಿಂದೆ ಯುಪಿಎ ಮಾಡಿದ್ದಾಗಲೀ 2015ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಡಿಎ ಮಾಡಿದ್ದಾಗಲೀ ನೀತಿ ನಿರೂಪಣಾ ಕ್ರಿಯೆಯ ಗೊಂದಲವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ದುರುದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದೆ.
‘66ಎ’ಯ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಕೇಬಲ್ ಟಿ.ವಿ. ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾನೂನಿನ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನೂ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪರಿಹರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಭರವಸೆಯಷ್ಟೇ ಈಗಿರುವುದು.
]]>
ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಹುಟ್ಟಿದಂದಿನಿಂದ ಇಂದಿನ ತನಕವೂ ಎಲ್ಲಾ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಘೋಷಣೆಯೂ ಒಂದೇ– ‘ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಾಧಾರಿತ ಪಾರದರ್ಶಕ ಆಡಳಿತ’. ಈ ಘೋಷಣೆಯೇನೋ ಕೇಳಲು ಹಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಹಿತಾನುಭವವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ನಗದು ರಹಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಪೌರರು ಪಡೆಯುವ ಎಲ್ಲಾ ಸೇವೆಗಳಿಗೂ ಅವರ ‘ಆಧಾರ್’ ಸಂಖ್ಯೆ ಜೋಡಿಸುವ ತಂತ್ರವನ್ನು ಸರ್ಕಾರಗಳು ಸದ್ದಿಲ್ಲದೆ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆಂದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಇದನ್ನು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನೀಡುವ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಬಿಸಿಯೂಟವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೂ ‘ಆಧಾರ್’ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಗದ್ದಲವೆದ್ದ ಮೇಲೆ ‘ಆಧಾರ್’ ಇಲ್ಲದವರಿಗೂ ಊಟ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ ಅವರಿಗೊಂದು ಆಧಾರ್ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರ ಹೇಳಿತು.
ಪೌರರನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ‘ಆಧಾರ್’ನಂಥ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತು ಸಂಖ್ಯೆ ನೀಡುವುದು. ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಯ ಸೇವೆಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ ಅದನ್ನು ಪಡೆಯುವವರ ಗುರುತಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಮೇಲು ನೋಟಕ್ಕೆ ಯಾವ ಸಮಸ್ಯೆಯೂ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸರ್ಕಾರದ ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅರ್ಹರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ತಲುಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇದು ಅನುಕೂಲ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾರಿಗೆ ಯಾವ ಸವಲತ್ತು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೂ ಸುಲಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸುವುದು ಸುಲಭ. ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ತೆರೆಯುವುದರಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ವಿಮಾನ ಹತ್ತುವ ತನಕದ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುರುತು ತಿಳಿಯುವುದರಿಂದ ಸುರಕ್ಷೆಯನ್ನು ಖಾತರಿ ಪಡಿಸಬಹುದು. ಭದ್ರತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬೆರಳಚ್ಚು ಮತ್ತು ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯ ದಾಖಲೆಯಿರುವ ಒಂದು ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಚಯ ಉಪಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಪರಾಧ ನಡೆದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರುವ ಬೆರಳಚ್ಚುಗಳನ್ನು ಆಧಾರ್ ದತ್ತಸಂಚಯದೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ನೀಡಿದರೆ ಯಾರ ಬೆರಳಚ್ಚು ಅಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬುದು ತಿಳಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಉಪಯೋಗದ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೇ ತಯಾರಿಸಬಹುದು.
ಈ ಪಟ್ಟಿ ಹೇಳುವುದು ಎರಡು ಅಂಶಗಳನ್ನು. ಒಂದು: ಪ್ರಜೆಯ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳೂ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುವಂತೆ ನಡೆಯಬೇಕು. ಎರಡು: ಈಗ ಲಭ್ಯವಿರುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ‘ಆಧಾರ್’ನಂಥ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತು ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಭುತ್ವ ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಯ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯನ್ನು ಖಾತರಿ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಿ ನೋಡಲು ಹೊರಟರೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದು ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಜೆ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿ ನಡೆಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವ ಕೂಡಾ ಅಷ್ಟೇ ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿ ಇರಬೇಕಲ್ಲವೇ?
ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಹೊರಟರೆ ನಮಗೆ ನಿರಾಶೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯೇನೋ (ಆರ್‌ಟಿಐ) ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಜೆ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದರೆ ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಸರ್ಕಸ್ ಸಣ್ಣದೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಜೆಯ ವಿಚಾರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡೋಣ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ತಂಭ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುವ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಗೇ ಆರ್‌ಟಿಐ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟ. ನೋಟು ರದ್ದತಿಯ ನಂತರ ‘ಬ್ಲೂಮ್‌ಬರ್ಗ್ ನ್ಯೂಸ್’ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಿಂದ ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಬಯಸಿತ್ತು. ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೆಲವಕ್ಕೆ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಉತ್ತರ ಬಂತು. ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಾದ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ‘ನೋಟು ರದ್ದತಿ ಘೋಷಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ರದ್ದಾದ ನೋಟುಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಎಷ್ಟು?’. ಇದೊಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಒಟ್ಟು ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ನೋಟುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರವೇ ಹೇಳಿತ್ತು. ರದ್ದತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಕರೆನ್ಸಿ ಚೆಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ನೋಟುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಯಾವ ಸಮಸ್ಯೆಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವವರ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವಿದೆ ಎಂಬ ಕಾರಣ ನೀಡಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿತು. ಈ ಮಾಹಿತಿ ಯಾರದ್ದಾದರೂ ಜೀವಕ್ಕೆ ಎರವಾಗುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದು ಯಾವ ತರ್ಕಕ್ಕೂ ಹೊಳೆಯದ ಸಂಗತಿ.
ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಾರಣಗಳನ್ನೊಡ್ಡಿ ನಿರಾಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಜನಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಕಾಯ್ದೆಯ ಅನ್ವಯ ಚುನಾವಣೆಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯೂ ತನ್ನ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನೂ ಮತದಾರರಿಗೆ ತಿಳಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯ. ಅಷ್ಟೇಕೆ ಪ್ರಧಾನಿಯವರ ಪದವಿ ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರವನ್ನು ಅವರು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಇದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೋರಿ ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಆರ್‌ಟಿಐ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಇವೆರಡೂ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕವಾದ ಪ್ರಕರಣಗಳು. ಇವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುದ್ದಿಯನ್ನೂ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಇಂಥ ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿಯೂ ಇವೆ ಎಂಬುದು ವಾಸ್ತವ.
ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯೇ ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿರುವಂತೆ ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸರ್ಕಾರಿ ಕಚೇರಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಒದಗಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿಯ ತನಕ ಯಾವ ಇಲಾಖೆಯೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಇಲಾಖೆಗಳು ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಸಂಖ್ಯೆ ಅವರ ಸಂಬಳ, ಸಾರಿಗೆಯಂಥ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೂ ತಮ್ಮ ವೆಬ್‌ಸೈಟುಗಳಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿಲ್ಲ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವ ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರಬೇಕು ಬಯಸುತ್ತಿದೆಯೇ ಹೊರತು ತನ್ನನ್ನು ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮಡಿವಂತಿಕೆಯನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಪ್ರಭುತ್ವ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹಲವು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಅದೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಜೀವಕ್ಕೆ ಅಪಾಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಗೆ ಅಪಾಯ ಮುಂತಾದುವು ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣಗಳು. ಇನ್ನೂ ಸರಳವಾದ ತಂತ್ರವೊಂದನ್ನು ಅನೇಕ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳು ಬಳಸುತ್ತವೆ ‘ಈ ಮಾಹಿತಿ ನಮ್ಮ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ’. ಯಾವ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹುಡುಕುವುದನ್ನೂ ಪ್ರಜೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನಾಗಿಸುವ ತಂತ್ರವಿದು. ಇನ್ನು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಳಕೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯೂ ಒಮ್ಮುಖ ಧೋರಣೆಯೊಂದಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಇಲಾಖೆಗಳಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಲ್ಲ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಹೀಗೊಂದು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದರೆ ಈ ಬಗೆಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಖಾಸಗಿ ಪೋರ್ಟಲ್ ಒಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಅವರು ಒದಗಿಸುವ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆರ್‌ಟಿಐ ಅರ್ಜಿಯ ಶುಲ್ಕದ ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಶುಲ್ಕವನ್ನೂ ಪಾವತಿಸಬೇಕು.
ಪ್ರಭುತ್ವವೇನೋ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ರಜೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಲನವಲನವನ್ನೂ ಗಮನಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬೇಕಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಆರಿಸುವ ಪ್ರಜೆಯ ಬಳಿ ಆ ಬಗೆಯ ಯಾವ ಪರಿಕರವೂ ಇಲ್ಲ. ಅಷ್ಟೇಕೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಂದು ಕಾರಣವನ್ನು ಹೇಳಿ ನಿರಾಕರಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಪ್ರಜೆಗೆ ಹೀಗೆ ತನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ನೀಡದೇ ಇರುವ ಯಾವ ಅವಕಾಶವೂ ಇಲ್ಲ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಾಧಾರಿತ ಆಡಳಿತ ಒಡ್ಡುವ ಈ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪಕ್ವಗೊಂಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಅದರಲ್ಲೊಂದು ‘ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯ ರಕ್ಷಣೆಯ ಕಾಯ್ದೆ’. ‘ಆಧಾರ್’ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೇ ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಕಾಯ್ದೆಯ ಕರಡು ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಗುರುತು ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಉತ್ಸಾಹ ತೋರುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಭುತ್ವ ಈ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವುದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಇನ್ನೂ ಸಿದ್ಧವಾಗಿಲ್ಲ.
ಒಟ್ಟರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದರೆ ಹಳೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಒಪ್ಪ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಭುತ್ವ ಅದು ಯಾವ ಬಗೆಯದ್ದೇ ಆದರೂ ಸದಾ ಅಭದ್ರತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಅದು ತನ್ನನ್ನು ಅಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಜೆಯ ಬದುಕು ಮಾತ್ರ ತನ್ನ ಕಣ್ಣೋಟದಲ್ಲಿಯೇ ನಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಉಕ್ಕಿನ ಕಪಾಟುಗಳಲ್ಲಿ ಕಡತಗಳನ್ನು ಭದ್ರವಾಗಿರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಪಾರದರ್ಶಕತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಾಹಿತಿಯ ಸೋರಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವಿಜೃಂಭಿಸಿಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಹೊಸ ಸಾಧ್ಯತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈಗಿನ ಮಾಹಿತಿ ಇರುವುದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ. ಒಂದು ಸರ್ವರ್‌ಗೆ ಕನ್ನ ಹಾಕಿದರೆ ಬಹಳ ರಹಸ್ಯವೆಂದು ಸರ್ಕಾರ ಭಾವಿಸಿದ್ದ ಮಾಹಿತಿ ವಿಶ್ವದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗೂ ಹರಡಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ವಿಕಿಲೀಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಸ್ನೋಡೆನ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಹೇಳುವುದು ಅದನ್ನೇ.
ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಬಯಸುವ ಏಕಮುಖೀ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ‘ಹ್ಯಾಕ್ಟಿವಿಸಂ’ ಎಂಬ ಹೊಸ ಬಗೆಯ ಹೋರಾಟದ ಹಾದಿಯನ್ನು ತೆರೆದಿದೆ ಎಂಬುದು ವಾಸ್ತವ. ಆದರೆ ಈ ಬಗೆಯ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ಸರಳವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಎರಡಲಗಿನ ಕತ್ತಿ. ವಿವಿಧ ಸರ್ವರ್‌ಗಳಿಗೆ ಕನ್ನ ಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಪಿಮುಷ್ಠಿಯಿಂದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವಂತೆಯೇ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಜೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಯ ಹಣವನ್ನು ಖಾಲಿ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೂ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ.
]]>
‘ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮುಗಿಸಿದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಉಬರ್‌ ಅಥವಾ ಓಲಾ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಓಡಿಸಿದರೆ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂಜಿನಿಯರುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪಾದಿಸಬಹುದು’ ಇದು ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಐಟಿ ಉದ್ಯಮದ ಒಳಸುಳಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬಲ್ಲವರೊಬ್ಬರು ಆಡಿದ ಮಾತು. ಅವರ ಮಾತುಗಳು ಐಟಿ ಉದ್ಯಮದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಧ್ವನಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಉಬರ್‌ ಮತ್ತು ಓಲಾಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವ ‘ಚಾಲಕ ಉದ್ಯಮಿ’ಗಳ ಕುರಿತ ಶ್ಲಾಘನೆಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.
ಆ್ಯಪ್ ಎಂಬ ಮಂತ್ರದಂಡ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಚಾಲಕರಿಗೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿ ದುಡಿಯುವ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿದ ಕಥೆ ಈಗ ಕನಸಿನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಇದೇ ಫೆ.12ರಂದು ದೆಹಲಿಯ ಉಬರ್‌ ಚಾಲಕ ಪ್ರವೀಣ್ ಕುಮಾರ್ ಕಾರು ಖರೀದಿಸಲು ಮಾಡಿದ ಸಾಲದ ಕಂತು ಕಟ್ಟಲಾಗದೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ‘ಚಾಲಕ ಉದ್ಯಮಿ’ಗಳ ಕಥೆಯ ದುರಂತಾಂತ್ಯದ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲೇ ‘ಚಾಲಕ ಉದ್ಯಮಿ’ಗೆ ಸವಾಲುಗಳು ಎದುರಾಗ ತೊಡಗಿದ್ದವು.
ಓಲಾ ಮತ್ತು ಉಬರ್‌ ತಮ್ಮ ‘ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಧನ’ದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಹೊಸ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಣೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಧನ ದೊರೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಷರತ್ತುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಲೇ ಹೋಯಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಆ್ಯಪ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಪಡೆಯುವ ಪಾಲಿನ ಪ್ರಮಾಣವೂ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ತೀವ್ರಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋದಾಗ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಿತು.
ಈ ಮೊದಲೂ ಆಗೀಗ ಓಲಾ ಮತ್ತು ಉಬರ್‌ ಚಾಲಕರು ಕಂಪೆನಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಬೀದಿಗೆ ಇಳಿದಿದ್ದರು. ಈ ಬಾರಿ ಅವರು ಮುಷ್ಕರಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಉಲ್ಬಣಿಸಿತ್ತು. ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಂದರೆ ಸಾಲ ಮಾಡಿ ಕಾರು ಖರೀದಿಸಿ ಚಾಲನೆ ಮಾಡಿ ಲಕ್ಷ ಸಂಪಾದಿಸುವ ಕನಸು ಹೊತ್ತಿದ್ದವರಿಗೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಸಾವಿರ ಗಳಿಸುವುದೂ ಕಷ್ಟವಾಗುವ ಸ್ಥಿತಿ ಬಂದಿತ್ತು. ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರುಗಳಲ್ಲಿ ಈಗ ಮುಷ್ಕರವೇನೋ ಕೊನೆಗೊಂಡಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯ ತಮ್ಮ ಪರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಉಬರ್‌ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರ ಚಾಲಕರು ಕಾರ್ಮಿಕ ಆಯುಕ್ತರ ಬಳಿ ದೂರು ದಾಖಲಿಸಲಿ ಎಂದು ಸಲಹೆ ನೀಡಿ ಸುಮ್ಮನಾಗಿದೆ. ಓಲಾ ಈ ತನಕ ಯಾವ ಅಧಿಕೃತ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನೂ ನೀಡಿಲ್ಲ.
ಒಂದು ವರ್ಷದ ಹಿಂದಷ್ಟೇ ಚಾಲಕರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ತಮ್ಮ ಭವ್ಯ ಭವಿಷ್ಯದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಈಗ ಖಳನಾಯಕರಾಗಿ ಬದಲಾದದ್ದು ಹೇಗೆ? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಹೊರಟರೆ ಬಹಳ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಚಿತ್ರಣವೊಂದು ನಮ್ಮೆದುರು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಾಧನೆಗಳಿವೆ. ಇದನ್ನು ಲಾಭದಾಯಕ ಉದ್ಯಮವಾಗಿಸಲು ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿವೆ. ಎಲ್ಲದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹೊಸ ಕಾಲದ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯ ಸಾಧಿಸುವ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿವೆ.
ಅಂಗೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯಬಹುದಾದ ಫೋನು ಕಂಪ್ಯೂಟರಿನ ಚಾತುರ್ಯವನ್ನು ತನ್ನೊಳಕ್ಕೆ ಆವಾಹಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅದೊಂದು ಆವಿಷ್ಕಾರ ವಿಕ್ರಮವಾಗಿತ್ತು. ಆಮೇಲಿನದ್ದು ಈ ಅಂಗೈಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪಾಲು ಪಡೆಯಲು ನಡೆದ ಮೇಲಾಟ. ಗ್ರಾಹಕ ತಾನಿದ್ದಲ್ಲಿಗೇ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಯೊಂದನ್ನು ಕರೆಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಉಬರ್‌ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಬೇರೆ ಬೇರೇ ಕಡೆ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಸೇವೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು.
ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದ ಉಬರ್‌ಗೆ ಪ್ರಪಂಚವೇ ತನ್ನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೆಂಬಂತೆ ಕಾಣಿಸಿತು. ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್, ಗೂಗಲ್ ಮತ್ತು ಫೇಸ್ಬುಕ್‌ಗಳ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕೂಸಿಗೆ ಈ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆ ಸಹಜ. ಅದಕ್ಕೆ ನೀರೆರೆಯಲು ಮುಂದಾದದ್ದು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು. ಜಯಶಾಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ (A winner takes all market) ಎಂಬ ತತ್ವವನ್ನು ನಂಬಿದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಿದು. ಗೂಗಲ್ ಮತ್ತು ಫೇಸ್‌ಬುಕ್‌ಗಳು ಸಾಧಿಸಿದ್ದೂ ಇದನ್ನೇ ತಾನೇ. ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಆ್ಯಪ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉಬರ್‌ ಮಾತ್ರ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಮೆರಿಕವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತಿರುವ ಲಿಫ್ಟ್, ಉಬರ್‌ನ ಭಾರತೀಯ ಅನುಕರಣೆಯಾದ ಓಲಾ ಎಲ್ಲವುಗಳ ಕನಸೂ ಇದುವೇ. ಗೆದ್ದು ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು.
ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೆಜಾನ್‌ಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದದ್ದು ತಮಗೂ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಧೈರ್ಯ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪೆನಿಗಳದ್ದು. ಅಮೆಜಾನ್ ಮಾಡಿದಂತೆಯೂ ಇವು ಕೂಡಾ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದುದನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಹೊರಟವು. ಅಮೆಜಾನ್ ಗ್ರಾಹಕರಿರುವಲ್ಲಿಗೇ ಅವರು ಬಯಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ತಲುಪಿಸಿದರೆ ಉಬರ್‌, ಓಲಾ ಮತ್ತು ಲಿಫ್ಟ್ ಗ್ರಾಹಕನ ಬಳಿಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಯನ್ನು ಒಯ್ದವು. ಅಮೆಜಾನ್‌ನ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸೇವೆಗೆ ಇರುವ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಈ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಅರಿಯಲಿಲ್ಲ.
ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸೇವೆಯ ಅಮೆಜಾನ್ ಆಗಲು ಹೊರಟ ಈ ಕಂಪೆನಿಗಳಿಗೆ ಆ್ಯಪ್ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಹೊರತಾದ ಯಾವ ಬಂಡವಾಳದ ಅಗತ್ಯವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ವಾಹನಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ, ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ, ಚಾಲಕರ ಸವಲತ್ತುಗಳ ಹೊಣೆಯಿಲ್ಲ. ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಚಾಲಕರಿಗೆ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ ಸಾಕು. ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಆ್ಯಪ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬೇಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು ಪ್ರಯಾಣ ದರವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಅಲ್ಗಾರಿದಂ ಕೂಡಾ ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಂದ ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾದ ಸ್ವಾಗತವೂ ದೊರೆಯಿತು.
ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದೊಡನೆ ಈ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಮುಂದುವರಿದವು. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ಸುಲಭವಾದ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಈಗಾಗಲೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಸೇವಾದಾತರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ದರದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾದ ಸೇವೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದು. ಈ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು ಆ್ಯಪ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಧನದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ದರದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಕಡಿತವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎರಡೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೂಡಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಇದು ವೆಂಚರ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸ್ಟ್‌ಗಳೆಂಬ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಹರಿದುಬಂತು.
ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಅಂತ್ಯದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಉಬರ್‌ ಪ್ರಯಾಣ ದರದ ಶೇಕಡಾ 40ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಗ್ರಾಹಕರಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಬಂದ ಹಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಬಿತ್ತುವ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಣೆಯಲಾಯಿತು. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಸಾಧಿಸಿದರೆ ಮತ್ತಿನದ್ದೆಲ್ಲಾ ಲಾಭವೇ ತಾನೇ ಎಂಬ ಭರವಸೆಯೊಂದಿಗೇ ಈ ತನಕದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು ಆ್ಯಪ್ ಆಧಾರಿತ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಬಂದಿವೆ.
ಉಬರ್‌ ಮತ್ತು ಅದೇ ಬಗೆಯ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಸದೃಢತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಡಕು ಮಾತುಗಳು ಕೇಳಿಬರತೊಡಗಿ ಒಂದು ವರ್ಷವೇ ಕಳೆಯಿತು. ಆದರೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಹೂಡಿಕೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂಬ ಸಬೂಬನ್ನು ಉಬರ್‌ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತದಂಥ ಹೊಸ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ವರ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಅದು ಈಗ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಸಮಾಧಾನ ಹೇಳಲೇಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ.ಓಲಾದ ಸ್ಥಿತಿಯೂ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಲ್ಲ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಆ್ಯಪ್ ಆಧಾರಿತ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ನಿರಂತವಾಗಿ ನಷ್ಟ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಯಾರಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕ ಬಯಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅವರಿರುವಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಾಡಿದ ಹೂಡಿಕೆ ಸಣ್ಣದೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಖರೀದಿಯ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಿದಷ್ಟೂ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಬೆಲೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸೇವೆ ಹಾಗಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಇಂಧನದ ದರ, ವಾಹನಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವೊಂದೂ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೊತೆಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಆಪ್ ಆಧಾರಿತ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು ಕಾರಣವಾದವು. ಆದರೆ ಈ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಒಂದು ಸುಸ್ಥಿರ ಮಾದರಿಯನ್ನಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಸೋಲುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಈ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಹೋರಾಟದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ನಲುಗುತ್ತಿರುವ ಚಾಲಕರದ್ದು ವಿಚಿತ್ರ ಸ್ಥಿತಿ. ಸದ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಯಸುತ್ತಿರುವುದು ಹಳೆಯ ‘ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಧನ’ದ ದಿನಗಳನ್ನು. ಗ್ರಾಹಕರೂ ಅಷ್ಟೇ. ಹಳೆಯ ಕಡಿಮೆ ದರಗಳನ್ನೇ. ಈ ಎರಡೂ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಈ ಹೋರಾಟ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಬೇಕು. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಇದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ಈಗ ಕಣ್ಣೆದುರು ಕಾಣಿಸುವ ಏಕೈಕ ಯಶಸ್ವೀ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಅಮೆರಿಕ ಟೆಕ್ಸಾಸ್‌ನ ಆಸ್ಟಿನ್ ನಗರದ ಉಬರ್‌ ವಿರೋಧಿ ಚಾಲಕರ ಸಹಕಾರೀ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾತ್ರ.
ಇಲ್ಲಿನ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಚಾಲಕರು ನಗರಾಡಳಿತ ರೂಪಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸದೆಯೇ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಉಬರ್‌ ಮತ್ತು ಲಿಫ್ಟ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದೊಡ್ಡ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿದರು. ನಗರಾಡಳಿತವನ್ನು ಮಣಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಉಬರ್‌ ಮತ್ತು ಲಿಫ್ಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿ ಹೊರ ನಡೆದರು. ಆಮೇಲೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡದ್ದು ಚಾಲಕರ ಸಹಕಾರಿ ಆ್ಯಪ್. ಅದೀಗ ಅಮೆರಿಕದ ಮೂರನೇ ದೊಡ್ಡ ಸಹಕಾರ ಸಂಘ.
ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಇಂಥದ್ದೊಂದು ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆದಿತ್ತು. ಆ್ಯಪ್ ಆಧಾರಿತ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮುಂಬೈಯ ಮೀಟರ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆ್ಯಪ್ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡು ಪರ್ಯಾಯವನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದವು. ‘9211’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಈ ಆ್ಯಪ್ ಬಳಸಲು ಗ್ರಾಹಕರು ಉತ್ಸಾಹ ತೋರಲಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಚಾಲಕರಿಗೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಈಗಿನ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಮತ್ತೊಂದು ಪರ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಾಲವಷ್ಟೇ ಹೇಳಬೇಕು.
]]>